هر آنچه باید درباره گیربکس بدانید

گیربکس یا همان جعبه دنده ماشین، یکی از مهم ترین اجزاء خودرو است که حرکت ماشین  بدون آن امکان پذیر نیست. گیربکس مقدار مشخصی از گشتاور تولیدی توسط نیروی حرکتی را از راه کلاچ به چرخ‌ها منتقل می کند و جزئی از سیستم انتقال قدرت به حساب می آید. 

از آنجایی که هر موتور می‌تواند به مقدار مشخصی دور بگیرد وجود گیربکس این تضمین را فراهم خواهد کرد که راننده بتواند بدون بالا بردن بیش از حد دور موتور خودرو آن را کنترل و سرعت وسایل نقلیه را بالا ببرد. 

گیربکس شامل قطعات حساسی است که از جمله می توان به لیور دسته دنده اشاره کرد. شما دوستان برای خرید لیور دسته دنده پراید 131 دولوکس کار و سایر انواع پراید می توانید به سایت دولوکس کار مراجعه کنید.

نحوه کار گیربکس

 چرخ دنده ها با یک سیستم روکش هماهنگ کننده، کاور شده هستند. یک توپی به شفت متصل شده است. یک چرخ دنده نیز روی توپی قرار می گیرد که نام آن کشویی است. زمانی که کشویی روی توپی و کاور هماهنگ کننده قرار می گیرد. 

توپی و کاور با هم می چرخند. برای کمک به یکسان کردن سرعت کاور چرخ دنده و شفت از یک دنده برنجی استفاده می شود. دنده برنجی برای چرخش همراه توپی آزاد است. اما به صورت افقی هم جای لغزش دارد. قبل از حرکت کشویی ، پدال کلاچ گرفته شده و انتقال قدرت به چرخ دنده قطع می شود. 

وقتی کشویی را حرکت می دهیم، کشویی دنده برنجی را به چرخ دنده فشار می دهد. با توجه به اصطحکاک زیاد بین دنده برنجی و چرخ دنده، سرعت چرخ دنده با سرعت شفت برابر خواهد شد. حال کشویی می تواند به روی چرخ دنده حرکت کند تا چرخ دنده و کشویی قفل شوند. 

با این روش سرعت چرخش چرخ دنده به نرمی با شفت هماهنگ می شود. و همچنین برای تعویض دنده در دنده های دیگر نیز می توان از آن استفاده کرد.

 وظیفه جعبه دنده یا همان گیربکس چیست؟ 

اصلی‌ترین وظیفه گیربکس را باید ایجاد تعادل میان سرعت و نیرو دانست. این موضوع بدین معنی است که یک جعبه دنده باید بتواند در سربالایی‌ها نیروی کافی و مناسب خودرو را فراهم کند و در مسیرهای صاف و هموار همچون اتوبان‌ها و بزرگراه‌ها سرعت بالا مورد نیاز را تامین کند. چنین فرآیندی بدون انتخاب دنده مناسب در گیربکس میسر نمی‌شود. 

انواع گیربکس صنعتی 

گیربکس حلزونی

متداول ترین و پر مصرف ترین نوع گیربکس در صنعت است. این نوع از گیربکس ها متشکل از یک ماردون فولادی که سخت کاری پیوسته شده و سنگ خورده است و یک چرخدنده حلزونی از جنس غالبا برنز ریخته گری شده است.

 گیربکس حلزونی (مکعبی) حرکت سینماتیکی خود را از این دو قطعه تامین می کند. در گیربکس های حلزونی به دلیل ساختار و زاویه خروجی آن ها به دلیل متعامد بودن دارای کاربری های فراوانی است و به دلیل کارکرد نرم در سیستم های بالابر و همچنین آسانسور ها که نیاز به ایجاد گشتاور و راه اندازی نرم است، کاربرد فراوانی دارند.

 همچنین این گیربکس ها درکانوایر ها وسیستم های انتقال مواد کوچک کاربرد فراوان دارند. از دیگر فاکتورهای مهم در گیربکس های حلزونی، عدم برگشت پذیری در نسبت های تبدیل بالای 30 است. از دیگر مزایای این گیربکس ها قابلیت نصب در هشت حالت متفاوت می باشد که باعث استفاده راحت این گیربکس ها گردیده است.

گیربکس هلیکال یا شافت مستقیم

گیربکس های هلیکال شامل تعدادی چرخدنده هستند که دارای ساختار مارپیچ یا هلیکال می باشند و به همین دلیل به این نام معرفی می شوند. این نوع چرخدنده ها از دسته چرخدنده های ساده ولی با امتداد پروفیل مورب نسبت به امتداد شفت می باشند.

 انتقال نیرو در این نوع جعبه دنده ها با توجه به ساختار چرخ دنده های آن ها (هلیکال) با حرکت یک نقطه در امتداد سطح دنده انجام می شود. این گیربکس ها به علت کاستن صدا و درگیری نرم چرخ دنده ها در سیستم های انتقال نیرو به کار می روند و می توانند در دور ها و توان های بالاتری نسبت به دنده های ساده استفاده شوند. 

اساس کار این نوع گیربکس ها بدین شکل می باشد که با کاهش دور باعث افزایش گشتاور در قسمت خروجی می شوند. این گیربکس بر اساس نوع طراحی در ابعاد متوسط قرار می گیرد و معمولا به الکتروموتور هایی با توان بین 0.35 تا 55 کیلو وات کوپل می شوند.

 3-گیربکس صنعتی نوعی از گیربکس هلیکالی با توان گشتاور بسیار بالا گریبکس های صنعتی می باشند. این گیربکس ها از نظر ظاهر و کارایی به تک محور، چندمحور، قورباغه ای، شتری، روسی و زد (Z) تقسیم می شود. معمولاً گیربکس صنعتی بر اساس وزن ارائه می شود و حداقل وزن آن 400 کیلوگرم است. 

انواع جعبه دنده دستی 4 دنده 5 دنده 6دنده دقت داشته باشید که خودروهایی که گیربکس 4 دنده در آن ها نصب شده بود در دهه های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ میلادی استفاده داشته اند. و در حال حاضر در صنعت خودروسازی هیچ استفاده ای نمی شوند. و گیربکس های 5 و 6 دنده بیشترین کاربرد را دارند. 

عملکرد گیربکس در دنده عقب

 در دنده عقب از سه چرخ دنده ی ورودی و خروجی و خنثی استفاد شده است. چرخ دنده ی هرزگرد یا همان خنثی وظیفه ی تغییر جهت دوران دنده ی عقب را دارد. وقتی این چرخ دنده تحت فشار قرار گیرد و متصل شود.

 شفت خروجی بر خلاف جهت شفت وردوی گیربکس خودرو می چرخد. بهتر است بدانید دنده عقب کاور هماهنگ کننده برای تعویض نرم در حال حرکت ندارد. و به این معنی است که زمانی که با خودرو در حال حرکت هستید نمی توانید دنده را در حالت عقب قرار دهید. 

و حتما نیاز است که ماشین را کاملا نگه دارید. و بعد دنده را به عقب تغییر دهید. و اگر این نکته را رعایت نکنید. چیزی جز تولید صداهای ناهنجار و گوش‌خراش حاصل نمی شود. 

روغن گیربکس (روغن جعبه‌دنده) یا همان واسکازین چیست؟

 اجازه بدهید که از پایه و اساس به سراغ شرح روغن گیربکس برویم. واسکازین واژه‌ای روسی است و اگر آن را ترجمه کنیم به معادل روغن جعبه‌دنده می‌رسیم. 

به‌طور کلی، روغن‌کاری برای بخش‌های متحرک خودرو یا هر وسیله مکانیکی دیگر لازم و ضروری است، چون در صورت نبود روغن امکان اینکه بخش‌های متحرک به‌طور روان و راحت به حرکت درآیند و کارشان را انجام بدهند، تقریبا ناممکن می‌شود.

 روغن گیربکس یا روغن جعبه‌دنده یا همان واسکازین هم نوعی روان‌ساز است و باعث می‌شود که قطعات و بخش‌هایی از خودرو که داخل جعبه‌دنده یا همان گیربکس قرار گرفته‌اند، روان‌سازی شوند و به‌درستی به کارشان ادامه بدهند. 

این روغن به روان‌سازی بخش‌های دیگری از خودرو مانند دیفرانسیل و جعبه‌فرمان هم کمک می‌کند. وجود واسکازین برای گیربکسی که رابط میان موتور و چرخ‌ها هستند، از ضروری هم ضروری‌تر است. 

چون گیربکس‌ها نیرویی را که موتور تولید می‌کند به سمت چرخ‌ها انتقال می‌دهند. چرخش و حرکت چرخ‌ها به‌واسطه گیربکس انجام می‌شود. پس باید هوای آن را حسابی داشته باشید و به مسائلش مانند زمان تعویض روغن گیربکس دقت کنید. 

تعویض روغن در گیربکس دستی

 در گیربکس‌های دستی معمولا پس از مدتی که از خودرو استفاده شد، روغن گیربکس آلوده می‌شود. البته ممکن است روغن کماکان کیفیت و حالت طبیعی‌اش را حفظ کند، اما واقعیت این است که دچار آلودگی شده است. 

در حقیقت به‌مرور زمان، فرسایش دنده و یاتاقان باعث ایجاد ذرات فلزی بسیار ریزی در حد ذرات میکروسکوپی در روغن گیربکس می‌شود؛ ذراتی که سیال را غلیظ و آلوده می‌کنند.

 این آلودگی مانع از آن می‌شود که روغن گیربکس به‌درستی عملیات روان‌سازی را انجام بدهد. پس باید زمان تعویض روغن گیربکس دستی را بدانید. کارشناسان و اهل فن معتقدند که هر ۵۰ تا ۱۰۰هزار کیلومتر باید به فکر تعویض روغن باشید. 

البته اگر از خودرو زیاد از حد کار می‌کشید و در شرایط دشوار رانندگی می‌کنید، زمان تعویض روغن گیربکس به هر ۲۵هزار کیلومتر هم خواهد رسید. راننده‌های تازه‌کار، کسانی که مدام در ترافیک اسیر می‌شوند و راننده‌های کوه و کوهستان باید حواس‌شان را جمع کنند و زودتر از ۵۰ تا ۱۰۰هزار کیلومتر اقدام به تعویض روغن گیربکس کنند. به‌طور کلی، زمانی که نیاز به تعویض دنده زیاد باشد، زمان تعویض روغن هم زودتر از حالات عادی و طبیعی فرامی‌رسد. 

سنجش سطح روغن در گیربکس دستی

 برخی از تولیدکنندگان خودروها، میله نشان‌گری برای تعیین سطح روغن گیربکس در وسیله تعبیه می‌کنند، اما برخی دیگر چنین میله و نشان‌گری را در تولید در نظر نمی‌گیرند. اگر خودروی شما هم فاقد این میله و ابزار سنجش است، باید به مکانیکی متخصص مراجعه کنید تا در عرض چند دقیقه وضعیت را ارزیابی کند و به اطلاع‌تان برساند. 

مبدل گشتاوردر ساختار گیربکس

 گیربکس های اتوماتیک کلاچ ندارند. در عوض ، آنها یک مبدل گشتاور دارند. این قطعه جایگزین کلاچ می شود و همان عملکرد را انجام می دهد. سیستم انتقال قدرت شما نمی تواند دنده را عوض کند در حالی که هنوز به موتور متصل است. در غیر این صورت ، دنده ها محکم گیر می کنند.

 به همین دلیل است که اگر شک دارید که مبدل گشتاور خوب کار نمیکند ، باید سریعاً آن را درست و یا تعویض کنید. مبدل گشتاور شما اجازه می دهد موتور شما هنگام قطع اتصال از گیربکس روشن بماند ،

 این مساله همانند قطع شدن سیستم انتقال قدرت برای تعویض دنده با فشار دادن کلاچ بر روی جعبه دنده دستی است. در یک گیربکس اتوماتیک ، مبدل گشتاور وظیفه کاهش سرعت و توقف ماشین شما را دارد و همچنان به موتور اجازه میدهد کار کند. 

نکته قابل ملاحظه در مورد مبدل های گشتاور این است که آنها با اتصال فیزیکی مهره ها ، پیچ ها یا چرخ دنده ها به موتور متصل نمی شوند. در عوض ، همه اینها از طریق روغن گیربکس است. 

در حالی که کارهای داخلی یک مبدل گشتاور کمی پیچیده ست ، اما تقریباً شبیه این است که چگونه می توانید یک فن را با اشاره دادن فن دیگر به آن تغذیه کنید. فن اول را جدا کنید و می توانید بدون آسیب رساندن به خود ، فن دوم را متوقف کنید. 

پمپ روغن در ساختار گیربکس

پمپ روغن درون گیربکس اتوماتیک دقیقاً مانند هر پمپ روغن دیگر کار می کند. مایع انتقال را از مخزن انتقال به بدنه دریچه منتقل می کند ، که در صورت لزوم تمام اجزای مختلف را در سراسر انتقال هدایت می کند. این جز پیچیده نیست ،

 اما جزئی جدایی ناپذیر از سیستم است و یکی از معدود اجزای تشکیل دهنده گیربکس اتوماتیک است که گاها از کار می افتد.